ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΧΩΡΙΣ ΝΟΣΤΟ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ
O Δρ. Ηλίας Γιαννικόπουλος σχολιάζει το μυθιστόρημα
του Νίκου Δ. Κοκκώνη «Ελλάδα μου, Πατρίδα μου»
(μετ. Φώτη Φουρνόδαυλου)
Το μυθιστόρημα του καθηγητή κ. Νίκου Δ. Κοκκώνη «Ελλάδα μου, πατρίδα μου», σε πιστή και επιτυχή μετάφραση του Φώτη Φουρνόδαυλου, καταγράφει την περιπέτεια ενός μικρού χωριατόπαιδου από την Αρκαδία, που με πίστη και αυτοπεποίθηση αποφασίζει να ξεπεράσει όλα τα εμπόδια της μοίρας και όλες τις δυσκολίες της ζωής, πρώτα- πρώτα για να επιβιώσει, και εν συνεχεία για να αλλάξει προς το καλύτερο τους όρους της ζωής αυτού του ιδίου και των οικείων του. Ο μικρός ήρωας του μυθιστορήματος Άγγελος Βλάχος συνειδητοποίησε από πολύ νωρίς ότι ο μόνος δρόμος διαφυγής του από τη στερεμένη χαμοζωή του χωριού βρισκόταν μόνο στα Γράμματα. Η κοινωνική καταξίωση και ανέλιξη του, δεν μπορούσε να επιτευχθεί, παρά μόνο με τις σπουδές και τη μόρφωση. Ακόμα και η απλή αποδοχή από τους καθηγητές του και από τους καλοζωισμένους μα κακομαθημένους συμμαθητές του και η εξισορρόπηση της κατώτερης κοινωνικής θέσης του, δεν μπορούσε να έρθει παρά μόνο με διαρκή προσπάθεια και μελέτη, με την κατάκτηση διακρίσεων και αριστείων, με επίδειξη γνωρισμάτων του χαρακτήρα του, που θα ενέπνεαν αγάπη και σεβασμό.
Το μυθιστόρημα αυτό λοιπόν είναι μια εξιστόρηση της σταδιακής δραπέτευσης του μικρού ήρωα Αγγέλου Βλάχου, από τη φυλακή της φτώχειας και της δυστυχίας, προς την ελευθερία και την αναζήτηση νέων και πλατύτερων οριζόντων. Το μυθιστόρημα αυτό είναι το έπος ενός αγωνιζόμενου ανθρώπου, που τάζει ως στόχο του την απαλλαγή από τα κοινωνικά δεσμά της φτώχειας, της ανέχειας, της μιζέριας και της δυστυχίας και την μετάβαση του σε έναν κόσμο πιο ελεύθερο, πιο ωραίο, πιο δίκαιο και πιο ευτυχισμένο. Είναι μια σύγχρονη «Οδύσσεια», όπου όμως ρόλο εμποδίων δεν παίζουν οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες, αλλά οι ποικίλες αντιξοότητες της μεταπολεμικής ελληνικής κοινωνίας και του μεταπολεμικού κράτους, ενός κράτους υπανάπτυξης, αυθαιρεσίας και διχαστικού κλίματος. Είναι όμως μια Οδύσσεια χωρίς νόστο επιστροφής. Είναι μια Οδύσσεια φυγής, από το σκληρό, καθυστερημένο και ανεπιθύμητο κόσμο της Ιθάκης, σε μια άγνωστη, φανταστική και μακρινή χώρα, γεμάτη μυστήριο, προσδοκίες και υποσχέσεις, προς μια πραγματική και φαντασιακή Ουτοπία.
Ο χρόνος και ο χώρος του μυθιστορήματος είναι όχι μόνο ορισμένος, αλλά και προσδιορισμένος πολιτικά και κοινωνικά. Είναι η περίοδος μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η περίοδος του μετεμφυλιακού κλίματος στο εσωτερικό και του ψυχρού πολέμου στο εξωτερικό. Είναι η εποχή του αυταρχικού κράτους και της άγριας εξάρτησης από ξένους προστάτες. Τόπος εξέλιξης του μυθιστορήματος είναι η Αρκαδία. Μια Αρκαδία όμως που δεν έχει τίποτε κοινό, πέραν του ονόματος, με την ειδυλλιακή μυθική Αρκαδία ή την ποιητική Αρκαδία του Βιργιλίου και της Αναγέννησης, όπου οι βοσκοί αμέριμνοι βοσκούν τα πρόβατα τους μέσα σε συνθήκες αιώνιας ειρήνης, γαλήνης και επίγειας ευτυχίας.
Η Αρκαδία του μυθιστορήματος είναι ένας τόπος άγονος, σκληρός, γεμάτος πέτρες κι αγκάθια, που απαιτεί να χύνονται γι αυτήν ποτάμια αίματος και ιδρώτα, για να δώσει πίσω λίγη, ελάχιστη ανταμοιβή και ανταπόδοση. Οι σκληρές εξωτερικές συνθήκες είναι αυτές που έχουν κάνει τους ανθρώπους αυστηρούς και λιγόλογους, μαζεμένους και καχύποπτους, επιφυλακτικούς και ολιγαρκείς. Κάποιος βαθμός ασφάλειας και θαλπωρής παρέχεται μόνο στο στοργικό κέλυφος της πυρηνικής οικογένειας, γιατί η κρατική μέριμνα είναι ανύπαρκτη και ο κοινωνικός περίγυρος αδιάφορος έως απαθής. Εξάλλου, αυτοί που έχουν υποχρέωση να βρίσκονται κοντά στους κατατρεγμένους της μοίρας και τους αδύναμους, είτε κοιτάνε το δικό τους προσωπικό όφελος, είτε γίνονται διαμεσολαβητές κομματικών συμφερόντων, ιδιαίτερα κατά τις παραμονές των εκλογών, όταν εξαντλούν όλες τις δυνάμεις τους για άγρα ψήφων με ψευδείς υποσχέσεις.
Στο μυθιστόρημα «Ελλάδα μου, πατρίδα μου», συμφύρονται και συνυφαίνονται αυτοβιογραφικά και φανταστικά στοιχεία με τρόπο που φανερώνει και αφηγηματική ευχέρεια και τεχνική δεξιοτεχνία. Το μυθιστόρημα αυτό είναι γραμμένο με την παραδοσιακή, κλασική, τη δοκιμασμένη τεχνική των παλιών καλών μυθιστορημάτων. Η ανάπτυξη του μύθου του είναι γραμμική, ενώ ελάχιστες είναι οι φορές που η αφήγηση διακόπτεται από επίκαιρες εμβόλιμες αναδρομές σε γεγονότα του παρελθόντος, τα αγγλιστί λεγόμενα «φλας-μπακ». Οι περιγραφές του εξωτερικού τοπίου, αλλά και των επιμέρους σκηνικών, ακόμα και της προσωπογραφίας και ενδυματολογίας των ηρώων του βιβλίου είναι λεπτομερείς και εξονυχιστικές, μέχρι υπερβολής. Ο λόγος είναι αφηγηματικός και περιγραφικός, αν και εμπλουτίζεται από πολλά δραματικά στοιχεία και ολοζώντανους διάλογους,
Με αυτά τα χαρακτηριστικά, το μυθιστόρημα δεν αποτελεί μόνο ένα καλό, σχεδόν έτοιμο, σενάριο για κάποιον επιοοςο σκηνοθέτη, άλλα και ενα κάλο δείγμα γνήσιας και αυθεντικής μυθιστορηματικής γραφής. Ο συγγραφέας, ούτε διαστρέφει, ούτε εξωραΐζει, απλώς περιγράφει. Δεν είναι επομένως ένας ζωγράφος, αλλά ένας φωτογράφος της πραγματικότητας.
Αυτή η εμμονή του συγγραφέα στην αποτύπωση και των μικρότερων λεπτομερειών, όλων των πραγμάτων που περιγράφει, δηλ. των τοπίων, των προσώπων, των περιστατικών και των ψυχικών καταστάσεων, προκύπτει νομίζω από μια ενδόμυχη και έντονη επιθυμία και ανάγκη του συγγραφέα, να μην παραλείψει τίποτε, να τα ειπεί όλα. Οι αναμνήσεις έχουν χαραχθεί στη μνήμη του τόσο ισχυρά, τα γεγονότα έχουν σημαδέψει το είναι του τόσο έντονα, που αυτή η βαθειά εγχάραξη μόνο αν μετουσιωθεί σε εξαντλητική περιγραφική αφήγηση θα βρει την αισθητική της δικαίωση. Για το συγγραφέα όλα βαραίνουν το ίδιο, μικρά και μεγάλα, σπουδαία και επουσιώδη, κύρια και δευτερεύοντα. Ακόμα και αυτά που έχουν αποσυρθεί με τον καιρό μέσα στις ενδότερες κρύπτες του μύχιου ψυχικού κόσμου του, όλα ζητούν τώρα από το συγγραφέα να τα φέρει στο φως. Αυτά που κουβαλά ανεξίτηλα τόσες δεκαετίες στην ψυχή του, θέλουν τώρα να τους δώσει πνοή ζωής. Είναι προφανές ότι η ανεξίτηλη εγχάραξη των βιωμάτων στην ψυχή του συγγραφέα, μόνο με την μετατροπή της σε φωτογραφική αναπαραγωγή μπορεί να τελεσφορήσει. Μόνο με την πλήρη και ολοσχερή αποκάλυψη των αναμνήσεων και βιωμάτων του, ο συγγραφέας κατορθώνει να απαλλαγεί από το βάρος τους και να λυτρωθεί από την πιεστική και επίμονη παρουσία τους στα ψυχικά του κατάβαθα.
Με το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας απολυτρώνεται από το βάρος πολλών και καυτών αναμνήσεων, επώδυνων βιωμάτων, που έχουν σημαδέψει τα παιδικά χρόνια του και έχουν πληγώσει την τρυφερή ψυχή του. Βιώματα όμως που σφυρηλάτησαν το χαρακτήρα του και του έδωσαν πολύτιμα εφόδια, χρήσιμα και αναγκαία για την επαγγελματική και κοινωνική άνοδο και επιτυχία του, αλλά και για την ψυχική ευδαιμονία του και για την τελική δικαίωση του επίγειου μόχθου του: δηλ. την αξιοπρέπεια, την αγωνιστική διάθεση, το ελεύθερο πνεύμα, την αποφασιστικότητα, την τιμιότητα, την πνευματική καλλιέργεια, την πίστη σε ιδεώδη, την απόφαση και τη στράτευση στην υπηρεσία υψηλών οραμάτων.
Με το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας Νίκος Δ. Κοκκώνης ζωντανεύει με τέχνη μια ολόκληρη χρονική περίοδο και μια ολόκληρη κοινωνία. Με τις μικρότητες, τις αδυναμίες της, αλλά και με τις άφθαρτες και όρθιες ψυχές της. Με τους δουλόφρονες, τους δουλοπρεπείς, τους απλώς υπηρεσιακούς γραφειοκράτες, τους απατεωνίσκους και τους καταφερτζήδες, τους διαπλεκό μένους και τους βολεμένους, αλλά και με τους ανυπόταχτους και τους ελευθέρους, τους αξιοπρεπείς και τους τίμιους βιοπαλαιστές, τους φιλάνθρωπους, και τους συμπονετικούς. Έτσι το μυθιστόρημα αυτό, όπως εξάλλου και η ίδια η ζωή, δεν είναι παρά ένα μωσαϊκό τύπων και χαρακτήρων, όλων των παραπάνω, και πολλών άλλων κατηγοριών. Οι φτωχοί μα υπερήφανοι βιοπαλαιστές γονείς του ήρωα, που θυσιάζουν τη ζωή τους για την ευτυχία των παιδιών τους, ο δάσκαλος του δημοτικού Νίκος Θεοχάρης, που δεν είναι μονο άριστος εκπαιδευτικός, άλλα και διδάσκαλος ήθους και αρετής, ο καθηγητής των Αγγλικών Ζήσης Παλαμήδης, ο τόσο ταλαιπωρημένος και συκοφαντημένος λόγω των ιδεών του, και μερικοί άλλοι απλοί άνθρωποι του λαού όπως ο γείτονας τους μπάρμπα- Φώτης, η θεία Καλλιόπη, ο καλόψυχος φούρναρης Σίμος Σκαφίδας, και η κατατρεγμένη μα συμπονετική μικρομάνα κυρία Μαρία Φακίρη, που του συμπεριφέρθηκε σαν άλλη μητέρα, ο επιθεωρητής Κάματος, και διάφοροι άλλοι, όλοι αυτοί γίνονται για τον μικρό ήρωα του μυθιστορήματος Άγγελο Βλάχο παραδείγματα προς μίμηση, δηλ. πρότυπα βίου.
Αντίθετα, με τα μελανότερα χρώματα σκιαγραφούνται οι μορφές άλλων προσώπων, όπως της κομπλεξικής αναπληρώτριας δασκάλας του Δημοτικού Κασσάνδρας Βερβενιώτη, των περισσότερων καθηγητών του Γυμνασίου της πόλης, όπως ο Ζούζουλας ή ο Τζιτζίκης, που υποτιμούν και ταπεινώνουν τους μαθητές, ιδίως τους εξ επαρχίας προερχομένους, του θείου του Μπιλ, που πήγε στην Αμερική αλλά δεν έγινε άνθρωπος, των αστών συμμαθητών του με την απερίγραπτη συμπεριφορά, πολλών υπηρεσιακών παραγόντων, ιδίως ανθρώπων που ασκούν κάποια εξουσία, μεγάλη ή μικρή, του απίθανου «πράκτορα» ταξιδιών Τραμπούκου, και πολλών άλλων. Κορυφαία θέση στις αρνητικά ζωγραφισμένες μορφές του μυθιστορήματος κατέχει όλως παραδόξως ο ασυμπαθής ιερέας του χωριού παπα-Θύμιος, ένα πρότυπο κοινωνικής απάθειας και συμφεροντολογίας, που όικαιως δέχεται τα ανηλεή μαστιγώματα του συγγραφέα-αφηγητή με κάθε ευκαιρία. Ακόμα και η σκύλα του παπα-Θύμιου, ως προέκταση του ίδιου, μοιραζόταν την κακία του αφεντικού της και ήταν πάντοτε άγρια σαν λυσσασμένη, επιλέγει ο αφηγητής.
Μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος αυτού αναδύεται ανάγλυφη η καθημερινή ζωή της μεταπολεμικής Τρίπολης, της μεταπολεμικής Ελλάδας. Η κοινωνική κατάσταση, ο τρόπος ζωής, η εκπαίδευση, ο δημόσιος βίος, το εμπόριο, οι διαπροσωπικές σχέσεις, όλα φωτίζονται σε διάφορες πλευρές τους, αφού αποτελούν το φυσικό σκηνικό και το βασικό φόντο της μυθιστορηματικής πλοκής και δράσης. Πρόσωπα και πράγματα, καθημερινές συνήθειες, ποικίλες εκδηλώσεις του κοινωνικού και θρησκευτικού βίου της Τριπολιτσάς κυρίως, αλλά και της πρωτεύουσας, όλα βρίσκουν μια θέση σε κάποιο σημείο της αφήγησης.
Το έργο διαρθρώνεται σε δύο μέρη και 36 συνολικά κεφάλαια. Οι εξετάσεις από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, οι εξάχρονες σπουδές στο Γυμνάσιο της Τρίπολης; υπό απερίγραπτες συνθήκες πενίας και πείνας, μέσα σε ένα φτωχό και φτηνό αχούρι της πόλης, οι ατέλειωτες προσπάθειες για βελτίωση και επιμόρφωση, οι νεανικές σκανδαλιές, οι πρώτοι ερωτικοί παλμοί και οι πρώτες απογοητεύσεις, η βαθειά και ειλικρινής αγάπη του ήρωα προς την παιδική φίλη του Αντιγόνη, οι ανεπιτυχείς προσπάθειες για αξιοπρεπή επαγγελματική απασχόληση στην Ελλάδα, οι πολυοαιοαλες και πολυδάπανες ενέργειες για την εξασφάλιση της πολυπόθητης βίζας για την Αμερική, και πολλά άλλα, αποτελούν μικρές επιμέρους κλίμακες για την ανάβαση του ενδιαφέροντος και της συγκίνησης του αναγνώστη σε όλο και μεγαλύτερα ύψη. Μερικές σελίδες μένουν ανεξίτηλα γραμμένες στη μνήμη, ενώ άλλες γεννούν γόνιμους προβληματισμούς για διάφορα ευρύτερα θέματα, κοινωνικού, ψυχολογικού και φιλοσοφικού ενδιαφέροντος.
Πολλά επιμέρους περιστατικά και γεγονότα, άλλοτε βιωματικά και ενίοτε φανταστικά, συνθέτουν το σύνολο του αξιόλογου αυτού μυθιστορήματος. Μικρές επιμέρους «ιστορίες», που κάλλιστα θα μπορούσαν να αποτελέσουν υλικό για ιδιαίτερα διηγήματα, έχουν «εγκιβωτισθει» κατάλληλα στο ολο έργο, είτε αυξάνοντας τη δραματικότητα της όρασης του, είτε χαλαρώνοντας την ένταση και σκορπώντας κάποια ιλαρότητα στα κύρια δρώμενα του έργου. Τέτοιες αυτοτελείς μικρές ιστορίες είναι η αγορά της φοράδας Ντερβίσως από τη ζωοπανήγυρη του Γκορτσουλιού, η πτώση της στο πηγάδι και οι απεγνωσμένες προσπάθειες διάσωσης της, η μάταιη απόπειρα του πατέρα του Αγγέλου για εξόρυξη φρέατος και ανεύρεση νερού, η παρουσία του Αγγέλου σε κηδεία για την οικονομηση Λίγων κολλύβων για κορεσμό της πείνας του, η «ανταρσία» του ενώπιον του παπα-Θύμιου στις παραμονές κάποιων βουλευτικών εκλογών, το μποϋκοτάζ των μαθημάτων στο Γυμνάσιο, σε ένδειξη συμπαράστασης στον διωκόμενο για τα φρονήματα του καθηγητή, η αναζήτηση του χαμένου πατέρα στα άγρια βουνά ώρα του μεσονύχτου, και πολλές άλλες, είναι δοσμένες με παραστατικότητα και ζωντάνια. Πολλές είναι γραμμένες με επική και δραματική διάθεση, όπως η περιγραφή της πτώσης του αλόγου στο πηγάδι του χωραφιού και η ανεπιτυχής προσπάθεια του μικρού Αγγέλου να ζητήσει βοήθεια από τους συγχωριανούς του. Άλλες είναι γραμμένες με σπαρταριστό τρόπο, όπως η περιγραφή της διαδικασίας διαπραγμάτευσης και αγοράς του αλόγου από τον απατεώνα γύφτο του πανηγυριού. Άλλες είναι γραμμένες με λυρισμό και συγκίνηση, όπως οι σελίδες που αναφέρονται στο θάνατο του αγαπημένου δασκάλου και μέντορα του Νίκου Θεοχάρη ή ακόμα και της τυφλής και ταπεινής γειτόνισσας του κυρίας Χάιδως.
Σημαντική είναι η αξία του εν λόγω μυθιστορήματος και από μιαν άλλη πλευρά. Πλούσια είναι τα λαογραφικά στοιχεία που αποθησαυρίζονται στις σελίδες του. Παροιμίες, προλήψεις, δεισιδαιμονίες, όνειρα, χρήση φυλαχτών και οιωνοσκοπίες, οδηγίες και πρακτικές της λαϊκής ιατρικής, όπως εκφράζονται και εφαρμόζονται από την πρακτική μαμή του χωριού, τη Θεια-Ευρύκλεια, αποτελούν χρήσιμες αποθησαυρίσεις, αλλά και ευχάριστες διανθίσεις και ευπρόσδεκτες υπενθυμίσεις σε μας τους παλιότερους. Και είναι φυσικό σε μια καθυστερημένη αγροτική κοινωνία, όπως η Αρκαδία της δεκαετίας του "50, να κυριαρχεί μια τέτοια πολιτιστική αφέλεια, αφού τα κυριότερα αναγνώσματα κάθε χωριάτικου σπιτιού αποτελούσαν τότε ο Καζαμίας και ο Ονειροκρίτης, καμμιά φορά και οι φτηνοί και ολιγοσέλιδοι Βίοι διαφόρων Αγίων. Συμπερασματικά θα μπορούσε να ειπεί κανείς ότι το μυθιστόρημα του Νίκου Κοκκωνη «Ελλαόα μου, πατρώα μου», όεν είναι παρά ένας ύμνος του ανθρώπινου μόχθου και του ανθρώπινου μεγαλείου. Ένα εγκώμιο στους φτωχούς και ταπεινούς ανθρώπους της πατρίδας μας, και κατ' επέκτασιν όλης της γης, που με τον τίμιο καθημερινό ιδρώτα τους γίνονται οι αφανείς ήρωες και οι αθόρυβοι σκαπανείς κάθε προόδου. Και είναι επίσης το μυθιστόρημα αυτό ένα καλογραμμένο χρονικό της περιπέτειας ενός θεληματικού νέου, που με αγώνα και αγωνία, πίστη και οραματισμούς, υπερνικά όλα τα εμπόδια που βρίσκει στο δρόμο του, μέχρι να φτάσει στην ικανοποίηση των ονείρων του και των επιθυμιών του» Πάντα όμως με τις δικές του μόνο δυνάμεις, με τις ευχές και συμβουλές των γονέων και διδασκάλων του, με τα διδάγματα των σοφών προγόνων μας, χωρίς ξένη βοήθεια και χωρίς ξένα αναστυλώματα
Το βιβλίο δεν είναι λοιπόν μόνο πιστή καταγραφή μιας εποχής και μιας κοινωνίας. Είναι και ένα ευαγγέλιο αγωνιστικής διάθεσης και ελεύθερου ήθους, ένα έμμεσο ηθικό κήρυγμα μιας κατηγορηματικής προστακτικής, κατά την Καντιανή έννοια, προς κάθε άνθρωπο, και ιδίως προς τη νεολαία: «Πίστεψε, προσπάθησε, αγωνίσου, εργάζου».
ΗΛΙΑΣ ΠΑΝΝΙΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ
Σχολιάζει ο Φώτης Φουρνόδαυλος (Φιλόλογος)
Ένα πρωτότυπο λογοτεχνικό δημιούργημα είδε το φώς της δημοσιότητας πρόσφατα, κάνοντας σαφώς πλουσιότερη τη διεθνή βιβλιογραφία της λογοτεχνίας. Πρόκειται για το μυθιστόρημα ARCADIA, MY ARCADIA του Νίκου Δ. Κοκκώνη.
Και σπεύδω να δηλώσω οτι εμείς στην Ελλάδα, και στην Αρκαδία ιδιαίτερα, οφείλουμε μεγάλη ευγνωμοσύνη στον συγγραφέα, διότι πήρε τη ζωή και την εικόνα της κοινής πατρίδας και τις έκανε ευλογία Θεού, λογοτεχνία, και τις άπλωσε στον παγκόσμιο ορίζοντα για θέα και θαυμασμό από όλον τον κόσμο.
Το έργο είναι γραμμένο με απίστευτη άνεση, ζηλευτό γλωσσικό πλούτο και λογοτεχνικές αρετές πραγματικά εκπληκτικές, γι’ αυτό πολύ δίκαια, νομίζω, συνοδεύτηκε από σημαντικές κριτικές σελίδες φωτισμένων λογοτεχνών, κριτικών και άλλων προσωπικοτήτων από Αμερική και Ελλάδα.
Ελάχιστες φορές μέχρι τώρα έχω εντυπωσιαστεί και ενθουσιαστεί τόσο πολύ από την ανάγνωση ενός μυθιστορήματος όσο από το ARCADIA, MYARCADIA. Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον της Αρκαδίας και με χρονικό ορίζοντα τη δεκαετία του 50 βασικά.
Ο ήρωας του έργου, ένα σχολειαρούδι του Δημοτικού Σχολειου από ένα απόμερο Αρκαδικό χωριό, εξελίσσεται σταδιακά, μέσα σε μια προσωπική επική πορεία και ακραία οικογενειακή δυστυχία, σ’ έναν απόφοιτο Γυμνασίου (Λυκείου) της γειτονικής πόλης, με άριστη πνευματική κατάρτιση και ολοκληρωμένη ψυχική και ηθική συγκρότηση.
Στη διάρκεια της δραματικής του αυτής πορείας, ο ήρωας, «ενοχλητικός» με την έσχατη υλική του ένδεια και «προκλητικός» με την ασυνήθιστη πνευματική του ευστροφία και τις πρωτόγνωρες ανησυχίες του, συγκρούεται με την τυφλή εχθρότητα του νέου κοινωνικού του περιβάλλοντος και τη σκληρότητα του κατεστημένου της εποχής, που έχει διαβρώσει επικίνδυνα και συνειδήσεις εκπαιδευτικών λειτουργών. Τέλος, ο ήρωας του έργου καταλήγει μετανάστης στην Αμερική.
Γύρω από τον άξονα αυτό, και πολλές άλλες παράλληλες γραμμές, πλέκει ο ταλαντούχος συγγραφέας με θαυμαστή λογοτεχνική μαεστρία το πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό, πνευματικό και ηθικό δράμα ολόκληρης της μετεμφυλιακής Ελλάδας.
Πραγματικά δεν έχει τι να πρωτοθαυμάσει κανείς στο ARCADIA, MYARCADIA του Νίκου Δ. Κοκκώνη. Η γλώσσα του, ένας πραγματικός ωκεανός, με πολύμορφα και δυναμικά εκφραστικά μέσα, δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από κανένα μεγάλο συγγραφέα.
Σχετικά με τη δομή του έργου, η αφετηρία, η εξέλιξη και οι φάσεις του, τα καταπληκτικά στιγμιότυπα, τα ευρηματικά όνειρα, οι εναλλασσόμενες και οι μεικτές εικόνες της ανθρώπινης και της φυσικής πραγματικότητας, η εσωτερική συνοχή των πραγμάτων και άλλες δομικού χαρακτήρα αρετές, συγκροτούν ένα πολυδαίδαλο λογοτεχτικό ανάκτορο, ασύγκριτου κάλλους.
Όσον αφορά το περιεχόμενο του, οι περιγραφές πραγμάτων, τοπίων, προσώπων, πράξεων και γεγονότων αγγίζουν τα όρια της ζωγραφικής τελειότητας. Η ακτινογραφία των ψυχικών καταστάσεων των ηρώων είναι πεντακάθαρη, καίρια και μοναδική, με ταλαντώσεις από το ζενίθ στο ναδίρ, από τη δροσιά του παραδείσου στην πυρκαγιά της κόλασης και από την έσχατη απελπισία στο θρίαμβο της νίκης. Χαρακτήρες περήφανοι και αλύγιστοι κάτω και από το πιο ασήκωτο βάρος και τύποι-ντροπές του ανθρώπου αποτελούν τους κίονες του αρχιτεκτονικού οικοδομήματος του ARCADIA, MY ARCADIA.
Και μέσα από όλα αυτά ξεπροβάλλει με πρωτοφανή πυκνότητα και επάρκεια ένας μεγαλειώδης κόσμος ιδεών, αξιών και ιδανικών απ’ όπου αναδύεται τελικά ένας το ίδιο μεγαλειώδης ανθρωπισμός (ουμανισμός)—το μεγάλο προφανώς ΠΙΣΤΕΥΩ του λογοτέχνη μας για τον κόσμο του σήμερα και του αύριο.
Αυτός ο υπέροχος ουμανισμός, ακατάλυτος από τη φθορά του χρόνου και της σύγχρονης ΥΒΡΗΣ, όμως καταλυτικός για μια ζωή με ποιότητα και υψηλούς σκοπούς, είναι η μεγάλη προσφορά του Νίκου Δ. Κοκκώνη με το έργο του αυτό στο σημερινό κόσμο, που φαίνεται να «ξεχάστηκε» απο την ιστορία στην τύχη του και ο ίδιος «ξέχασε» τον εαυτό του στην έρημο της τεχνοκρατίας και της κερδοσκοπίας.
Μια προσφορά-όπλο στα χέρια της σύγχρονης νεολαίας (και της παγκόσμιας Κοινωνίας) ενάντια στην πνευματική και ηθική μας κατάντια, ενάντια στην καλπάζουσα μεσαιωνική παλινδρόμηση που σαρώνει συνειδήσεις και πολιτιστικές κατακτήσεις αιώνων σε παγκόσμια κλίμακα δυστυχώς.
Αξίζει ιδιαίτερη μνεία η συνεισφορά του ARCADIA, MY ARCADIA στην ψυχογνωσία του ανθρώπου. Όλοι οι ανθρώπινοι τύποι εικονογραφούνται άρτια και μάλιστα σε στιγμές φυσικής και αβίαστης έκφρασης ή ψυχικά απόλυτα δικαιολογημένης κατάστασης: ο τίμιος, ο πονηρός, ο προληπτικός, ο καχύποπτος, ο φθονερός, ο μισαλλόδοξος, ο γενναιόδωρος, ο ακατάβλητος αγωνιστής, ο ιδεολόγος, ο αδίστακτος εγκληματίας, ο πατριώτης, ο πολεμιστής, κλπ. Όποιος θέλει να σπουδάσει τους χαρακτήρες των ανθρώπων, του αρκεί να διαβάσει το ARCADIA, MYARCADIA.
Και αν ακόμη αφήσουμε καταμέρος τις γενικές εκτιμήσεις και σταθούμε μονάχα στα επιμέρους στοιχεία του περιεχομένου του έργου αυτού, το θάμπος μας είναι μεγάλο: Η αξία του πνεύματος έναντι της ύλης, η δύναμη της οικογένειας, η ευγένεια και η δύναμη του έρωτα και της αγάπης των δύο φύλων, οι θυσίες των γυναικών στον κοινό αγώνα της ζωής, η δύναμη της παιδείας, η δύναμη της φιλίας, η δύναμη της ιστορικής και πολιτιστικής παράδοσης, η αιώνια σκλαβιά των φτωχών στους δυνατούς, τα έσχατα όρια της ανθρώπινης αντοχής και το ξεπέρασμά τους, ο ξεπεσμός του ανθρώπου με τις πολλές όψεις του, η άνιση κατανομή των αγαθών και μια ατέλειωτη σειρά από άλλα παρόμοια, καταπλήσσουν τον αναγνώστη και τον αποζημιώνουν πλουσιοπάροχα (για τον κόπο του), ανεξάρτητα από τη μόρφωση, την ηλικία, το φύλο και όποια άλλη του ιδιότητα.
Ακόμη πιο πολύ αξιόλογο είναι τούτο το βιβλίο όσον αφορά την εικονογράφηση του κοινωνικού φαινομένου συνολικά, της κοινωνίας και των λειτουργών της. Μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για έρευνες/διατριβές κοινωνικού και πολιτικού, ιστορικού και ηθικού περιεχομένου, και όχι μόνο. Το όλο έργο, τέλος, αποτελεί θεμελιώδες και αξιόπιστο κριτήριο για την ηθική αξιολόγηση του ανθρώπου.
Πρόκειται, θεωρώ, για ένα βιβλίο ποιότητας που πρέπει να διαβαστέι από κάθε Έλληνα και κάθε Ελληνίδα.
Φώτης Φουρνόδαυλος (Φιλόλογος)
Aθήνα
Σε ισχυρότερη βαθμίδα από την ίδια την ιστορία
Μαρία Μαντούβαλου
Τρίπολη, 22 Οκτωβρίου, ημ. Δευτέρα, ώρα δ μ.μ.
Αίθουσα: Φιλοτεχνικός Όμιλος Τρίπολης (Εθνομαρτύρων 25) Παρουσίαση βιβλίου: «Το Μυθιστόρημα του Νίκου Κοκκώνη με τίτλο: «Ελλάδα μου, Πατρίδα μου»
Κύριε Πρόεδρε του Φιλοτεχνικοΰ Ομίλου Τρίπολης, Κυρίες και Κύριοι,
Πριν από χρόνια βρισκόμουν προσκεκλημένη να διδάξω στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, στον Καναδά, και κατά την εκεί διαμονή μου, μου είχε ανατεθεί η ποοεδρία της επιτροπής απονομής λογοτεχνικών βραβείων στους Έλληνες δημιουργούς του Μόντρεαλ, και μάλιστα μετά την εδώ επιστροφή μου, μίλησα με το φίλο, αείμνηστο τώρα, Μάνο Λοΐζο σχετικά με το ενδεχόμενο -αν τον ενδιέφερε - να μελοποιήσει ποιήματα Ελλήνων μεταναστών, όχι μόνο από τον Καναδά, αλλά και από την Αυστραλία που είχα γνώση και της εκεί λογοτεχνικής παραγωγής. Ο Μάνος ενθουσιάστηκε, δυστυχώς όμως το εγχείρημα σταμάτησε ξαφνικά με την περιπέτεια του.
Όταν, λοιπόν, σε τηλεφωνική επικοινωνία μου ζητήθηκε η συμμετοχή μου στην αποψινή βραδιά που αναφέρεται στο λογοτεχνικό έργο ενός Έλληνα Μετανάστη της Αμερικής, χωρίς καν να σκεφθώ απάντησα αμέσως άτι δέχομαι με χαρά, χωρίς κανένα ενδοιασμό γιατί χωρίς να ξέρω το βιβλίο όταν έγινε αυτή η επαφή, ήξερα ότι ένας μετανάστης της Αμερικής για 40 χρόνια και μάλιστα Αρκάς, δεν θα έγραφε από καινοδοξία ούτε για να σκοτώσει την ώρα του. Ήμουνα σίγουρη ότι κάτι ήθελε να πει και πράγματι μετά την ανάγνωση του βιβλίου που παρουσιάζεται απόψε δικαιώθηκα αναπάντεχα και πέρα από κάθε προσδοκία.
Ο συγγραφέας κ. Κοκκώνπς στο μυθιστόρημα του στο αγγλικό πρωτότυπο με τίτλο «Arcadia, My Arcadia» και σημερινό στην θαυμάσια Ελληνική μετάφραση του: από τον συνάδελφο κ. Φώτη Φουρνοδαυλο ως «Ελλάδα μου. Πατρίδα μου»,: μας προκαλεί ένα πλήθος συναισθημάτων, προκειμένου ίσως, ως κλινικός ψυχολόγος που είναι, να σκέφθηκε ότι πρέπει να μας τροφοδοτήσει με την αριστοτελική κάθαρση από την τραγωδία του ήρωα του.
Το έργο των 500 σελίδων χωοίζεται σε δύο μέρη με 21 κεφάλαια, το πρώτο μέρος και τίτλο: «Ο Δρόμος προς την Πόλη» και 15 κεφάλαια το δεύτερο μέρος με τίτλο «Σπάζοντας τα Δεσμά». Πρέπει να πω από την αρχή ότι ο συννοαφέας μας δίνει σε τρεις
σελίδες επιγραμματικά, προτού αρχίσει την αφήγηση του, μια πυκνή εικόνα του χρονικού του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και των πολλαπλών επιπτώσεων του κοξ βέβαια μια απ: αυτές η αποψίλωση της επαρχίας και π μετανάστευση. Από την άποψη αυτή θα έλεγα ότι το έργο του κ. Κοκκώνη ανήκει στο ιστορικό μυθιστόρημα και μάλιστα στο ξεχωριστό είδος η λογοτεχνία ως μαρτυρία, αφού αποτελεί βιωματική καταγραφή του συγγραφέα.
Προσδιορίζεται ο χρόνος έναρξης της δράσης στο 1953 αλλά ταυτόχρονα γίνονται πολλαπλές συνδέσεις με το παρελθόν προκειμένου να βοηθηθεί το τραγικό παρόν του έργου. Έτσι έρχονται τα κεντρίσματα και οι βαθύτεροι στοχασμοί από τα αγάλματα της πλατείας, τα νεκροταφεία της και τις επιγραφές της. Ο πρωταγωνιστής Άγγελος άλλοτε σταματά μπροστά στον έφιππο Κολοκοτρώνη της Πλατείας και ανοίγει εκρηκτικό διάλογο μαζί του, άλλοτε στο κοιμητήριο συνομιλεί με το δάσκαλο του Νίκο Θεοχάρη και άλλοτε τέλος στέκεται μπροστά σε επιγραφή για φιλέλληνα γιατρό εθελοντή του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα και μέσα από τα στοιχεία αυτά του μυθιστορήματος ο αναγνώστης διάβαζε; τον εσωτερικό κόσμο του ήρωα υε τη βοήθεια του αφηγητή συγγραφέα. Με αυτό τον τρόπο το μυθιστόρημα γίνεται διαχρονικό και περνάει τη συμβατική χρονική περίοδο του Αγγέλου με αποτέλεσμα να φωτίζεται υέσα από την ανάπλαση τοuπαρελθόντος η ελληνική ιστορία με τα πρότυπα της. Ο μικρός Άγγελος ευτυχώς δεν βρίσκεται στο σήμερα ώστε να λησμονήσει την ιστορία του μέσα από την παραχάραξη της και διατηρούσε τις συνήθειες της θρησκευτικής του παράδοσης, αφού πριν πάει στο σχολείο «ο Άγγελος έκανε την προσευχή του μπροστά στο εικονοστάσι της οικογένειας» (σ. 1). Ευτυχώς και δεν ήταν θεατής ο Άγγελος των σημερινών συμπεριφορών, ορισμένων εκπροσώπων του λαού, γιατί θα είχε μπερδευτεί.
Αλλά ας ξαναγυρίσω στην εποχή του μυθιστορήματος, γιατί σ' αυτό μόνο οι λέξεις και οι θεωρίες ταυτίζονται με τα πράγματα και δεν χρησιμοποιούνται για άλλες σκοπιμότητες και εκμετάλλευση χωρίς ίχνος σεβασμού στον άνθρωπο και τον πόνο του. Το περιβάλλον του Αγγέλου είναι το χωριό, ο γάιδαρος του πατέρα του και η μάνα με τις αδελφές του που πουλάνε ρίγανη και λούπινα στη λαϊκή αγορά. Ο συγγραφέας στηλιτεύει την κοινωνική και πολιτική αναλγησία που, όπως φαίνεται, δρα διαχρονικά μετά από κάθε εκλογική αναμέτρηση.
Γεωγραφική Λογοτεχνία θα χαρακτήριζα τις αναφορές σε συγκεκριμένους τόπους της Αρκαδίας με αφορμή το οδοιπορικό του Αγγέλου από το χωριό του μέχρι την πρωτεύουσα που απείχε εφτά χιλιόμετρα για να πάει στο Γυμνάσιο. Τον παρακολουθεί ο συγγραφέας σ' αυτή την πρώτη επώδυνη πορεία του νια τη
μόρφωση και κορυφώνεται μαζί του η αγωνία του αναγνώστη να δει το παιδί να ισορροπεί ανάμεσα στην ανάγκη και την ελπίδα για κάτι καλύτερο. Τότε ένιωθε ασήμαντος και τιποτένιος (σ. δ,;. Περιγράφει ο συγγραφέας με εξαιρετικό τρόπο και πλούσια ευρήματα ανθρώπους και τόπους. No πως περιγράφει έναν εξεταστή του Αγγέλου για να υπει στο Γυμνάσιο. «Ο πρώτος εξεταστής κινούνταν τόσο αργά που έδειχνε ανίκανος να κάνει ο,τιδήποτε βιαστικά. Ο Άγγελος φαντάστηκε να καίγεται το σπίτι του και αυτός να κινείται με την ταχύτητα που μεγαλώνει το γρασίδι, για να το σώσει» (σ. 10). «Ο τελευταίος εξεταστής έμοιαζε με έντομο, μάλλον με σφήκα» (σ. 11) Ζούζουλας το όνομα. Ρώτησε τον μικρό πως ονομάζεται και αυτός απάντησε «Άγγελος Βλάχος». Και ο Ζούζουλας τον ειοωνεύτηκε «Βλάχος όνομα και πράμα». Και ο συγγραφέας ξεσπάει: «Τα χωριατόπουλα μεγάλωναν σαν αφρόντιστα αγριόχορτα» (σ. 12) και στη συνέχεια βάζει στο στόμα του μαθητή λόνισ που απευθύνει στον αλλοπρόσαλλο και απροβλημάτιστο νυμνασιάρχπ του: «Ποια π αξία των αγώνων του Κολοκοτοώνη κα; tojv παλικαριών του κατά των Τούρκων, όταν οι καθηγητές σκέφτονταν σαν νεκρωμένα γέρικα δέντρα μουριάς;» (σ. 268).
Η απόρριψη του Αγγέλου απο τον ένα δάσκαλο της τριμελούς γέννησε στην ψυχή του μίσος για τον κόσμο που τον
είχε καταδικάσει να μεγαλώσει τόσο φτωχός και αμαθής (σ. 14).
Παρακολουθεί ο συγγραφέας τον ψυχικό του αναβρασμό και τον περιγράφει με ολοζώντανες σκηνές και λέξεις. Αντίστοιχα ευρηματικές και καίριες είναι οι ελληνικές λέξεις που επινοεί ο μεταφραστής, συχνά επινοημένες και πλασμένες από τον ίδιο.
Αφοπλιστική ως λογοτεχνικό στοιχείο η χρήση της ειρωνείας από τον συγγραφέα. Όταν ο Άγγελος επιστρέφει στο χωριό μετά τις εξετάσεις του τον ρωτά ο πατέρας του; «Τι σε ρωτήσανε στην πόλη γιέ μου; Τίποτα σπουδαίο;» και ο μικρός απαντά: «Για τα εφτά θαύματα του κόσμου πατέρα». «Εφτά; Τι συνέβη στο όγδοο παιδί μου; Δε σε ρωτήσανε γι' αυτό;» (σ. 18).
Σε όλο το μυθιστόρημα χρησιμοποιούνται με επιτυχία δύο λογοτεχνικά μέσα: η συνεχής σχεδόν παρουσία του ονείρου -ψυχολόγος, άλλωστε !) είναι ο συγγραφέας - καθώς και η διαρκής αναδρομή στο παρελθόν που λειτουργεί στο μυθιστόρημα ως γενεσιουργός αιτία και εξήγηση ποικίλων συμπεριφορών του έφηβου Αγγέλου, πρωταγωνιστή των καταστάσεων και του έργου. Τα άλλα πρόσωπα γύρω απ! αυτόν λειτουργούν ως αφορμές για να γίνει πληρέστερη η κατανόηση του χαρακτήρα του αλλά και των κοινωνικών συνθηκών που τον προσδιορίζουν. Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι ενώ ο συγγραφέας είναι καυστικά απορριπτικός και ανατρεπτικός λειτουργημάτων, όπως ο ιερέας, ο καθηγητής ή ο
πολιτικός, εν τούτοις με ενθουσιασμό ξεχωρίζει και περιγράφει άρτια τις εξαιρέσεις που βρίσκονται στους αντίποδες και φωτίζουν το βιβλίο για την συμπεριφορά τους. Το βιβλίο αυτό δεν είναι απλό μυθιστόρημα ούτε αυτοβιογραφία, αν και αυτό διαφαίνεται από τις σελίδες του. Είναι βιβλίο ιστορικών αναφορών που η λογοτεχνική τους υφή το κατατάσσει σε ισχυρότερη βαθμίδα από την ίδια την ιστορία.
-Ευχαριστώ
Nίκη Φιλοπούλου,
Συγγραφέας - Λογοτέχνις,
Μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης
Ελλήνων Λογοτεχνών.
ΕΛΛΑΔΑ ΜΟΥ, ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ
Mε τον παραπάνω τίτλο κυκλοφορεί ήδη σε μετάφραση στα ελληνικά το μυθιστόρημα Arcadia, My Arcadia του Νίκου Δ. Κοκκώνη.
Ύστερα από σχολαστική και εμπεριστατωμένη έρευνα του συγγραφέα, η μετάφραση του έργου ανατέθηκε και πραγματοποιήθηκε από τον φιλόλογο (γνώστη της αγγλικής) κ. Φ. Φουρνόδαυλο με επιτυχία που αποτελεί κορυφαία τομή στα μεταφραστικά δεδομένα της Ελλάδας και πέρα απ’ αυτή. Ήδη ο μετα- φραστής έχει δεχτεί πρόταση να συγγράψει βιβλίο για τους κανόνες της μετά- φρασης γενικά, ενώ οι κριτικοί της μετάφρασης εκφράζουν το θαυμασμό τους για το μεταφραστικό αυτό επίτευγμα.
Αξίζει να παρατεθούν εδώ μερικά δείγματα της παραπάνω αποτίμησης : «Υπήρξε ο μεταφραστής - όνειρο του συγγραφέα» (ο ίδιος ο συγγραφέας). «Η μετάφραση από το αγγλικό κείμενο είναι ένα αριστούργημα» (Ευφρ. Περιουδάκη, κοινωνιολόγος, Η.Π.Α.). «Η μεταγλώττιση είναι πραγματική δημιουργία» (Γ. Βλάσης, φιλόλογος). «Νόμισα ότι διάβασα ένα καινούριο βιβλίο» (Ν. Φραγκιάς, σεναριογράφος, σκηνοθέτης). «Έλαβα την ελληνική έκδοση. Μεγάλο το επίτευγμα και είναι έργο του κ. Φ. Φουρνόδαυλου» (Κ. Φράγκος, δημοσιογράφος).
Είναι γνωστό, βέβαια, ότι η αγγλόφωνη έκδοση του Arcadia, My Arcadia έχει αποσπάσει παραληρηματικούς επαίνους διεθνώς από δεκάδες υπεύθυνους και υψηλής στάθμης κριτικούς. Αν δεν ήξερα αυτό το γεγονός, θα πίστευα, ότι η μετάφραση ανέδειξε το έργο. Αυτή η απαράδεκτη υπερβολή είναι για μένα το ακριβές μέτρο αποτίμησης της μετάφρασης.
Νομίζω, όμως, ότι δεν πρέπει να στεκόμαστε απλοί «θεατές» μπροστά σε τέτοια έργα (μιλώ και για το πρωτότυπο και για τη μετάφραση). Ειδικά για τα ελληνόπουλα της αλλοδαπής, η μετάφραση πρέπει να γίνει το εγκόλπιό τους στον αγώνα τους να μάθουν τη γλώσσα των προγόνων τους Ελλήνων. Αλλά και γενικότερα η μετάφραση αυτή «ανήκει» στα ξένα ιδρύματα που καλλιεργούν τα ελληνικά γράμματα, στους ξένους που μαθαίνουν ελληνικά, στους ελληνομαθείς, όπου γης, και σε κάθε βιβλιοθήκη, ατομική ή δημόσια, του εξωτερικού ή και του εσωτερικού. Η ευκαιρία που προσφέρει η ελληνική έκδοση του Ελλάδα Μου, Πατριδα Μου δεν πρέπει να πάει χαμένη.
Nίκη Φιλοπούλου
ΔΙΠΛΑ ΣΤΑ ΚΛΑΣΙΚΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ
Ο Φώτης Φουρνόδαυλος, Φιλόλογος, σχολιάζει
Εκδόθηκε στις Η.Π.Α. το μυθιστόρημα του Dr. Nicholas D. Kokonis “Arcadia, My Arcadia”. To έργο απέσπασε άριστες κριτικές από κορυφαίους ανθρώπους του πνεύματος (κριτικούς της λογοτεχνίας, λογοτέχνες, φιλο- λόγους, επιστήμονες, δημοσιογράφους κ.λ.π.) μέσα και έξω από τις Η.Π.Α. Αγοράστηκε, διαβάζεται και κοσμεί βιβλιοθήκες ιδιωτικές και δημόσιες, μαζί και πανεπιστημιακές. Πρόκειται για έργο μεγάλης πνοής, προορισμένο να σταθεί δίπλα στα κλασικά λογοτεχνικά δημιουργήματα του νεότερου κόσμου, ως μόνιμο κτήμα του πολιτισμού της ανθρωπότητας.
Η αισθητική αξία του λογοτεχνήματος καταπλήσσει με τα πλούσια και περίτεχνα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί, την πρωτότυπη αρχιτεκτονική του, καθώς και τα δυνατά συναισθήματα που προκαλεί στον αναγνώστη. Το δυνατότερο από αυτά, η ανθρώπινη αγωνία, σε διάφορες φάσεις και κορυφώ- σεις, συναγωνίζεται την αγωνία της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, που έχει μείνει αξεπέραστη ως σήμερα από όλους τους ποιητές και λογοτέχνες του κόσμου.
Μέσα στα αισθητικά αυτά πλαίσια, ο συγγραφέας έχει διατάξει, με πολλή τέχνη επίσης και άρρηκτα δεμένες με τη μορφή του έργου, τις πνευματικές κατακτήσεις της ανθρωπότητας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα.
Παράλληλα γκρεμίζει όλα τα ψεύτικα είδωλα του παλιού και του σύγχρονου κόσμου, διαλύει απάτες και αυταπάτες, εξουδετερώνει αντιστάσεις του κακού, και ανοίγει διάπλατα τη λεωφόρο της εμπιστοσύνης του ανθρώπου στις δυνατότητές του να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο.
Ένα τέτοιο έργο έχουν χρέος όλοι οι συλλογικοί φορείς της παιδείας, του πνεύματος και της κοινωνίας να το αξιοποιήσουν για τους μεγάλους σκοπούς τους. Το χρέος αυτό βαραίνει ιδιαίτερα τα ανώτατα πνευματικά ιδρύματα, κολέγια και πανεπιστήμια, στα πλαίσια της εκπλήρωσης της αποστολής τους. Είναι χρέος εκπ/κό, ηθικό, κοινωνικό, επιστημονικό και πνευματικό.
To έργο κυκλοφορεί ήδη και σε μετάφραση στα ελληνικά, κάτω από το νέο τίτλο «ΕΛΛΑΔΑ ΜΟΥ, ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ». Η μετάφραση εκπονήθηκε από τον γράφοντα το κείμενο αυτό, με τη φιλοδοξία να αποτελέσει αχώριστο δίδυμο με το πρωτότυπο. Αναμένω την αυστηρή κριτική όλων σας.
Αθήνα